Biomimicry op het schoolplein
‘Het sterke punt van dit lespakket is de koppeling van natuur en techniek en het ontwerpend leren. Kinderen zijn actief bezig, zowel bij het observeren in de natuur als bij het ontwerpen en bouwen in het lokaal.’ Dat zegt leerkracht Aukje Brandenburg van De Werkplaats in Bilthoven over het lesmateriaal voor het basisonderwijs Technieken uit de Natuur!, ontwikkelt door Stichting Biomimicry en Veldwerk Nederland. In groep 5/6 testte ze het pakket uit dat zich richt op het nabootsen van ideeën uit de natuur om menselijke problemen op te lossen, oftewel biomimicry.
‘De kinderen waren enthousiast en gingen gelijk aan de slag. Buiten observeren, planten of dieren zoeken; iedereen was betrokken en actief’, vertelt Brandenburg. ‘Ook voor docenten is het goed te doen. De handleiding is overzichtelijk en de buitenopdrachten kunnen op of naast het schoolplein worden uitgevoerd. Natuurlijk zijn er wel wat materialen voor nodig, maar dat is voornamelijk kosteloos materiaal om de ontwerpen mee te bouwen.’
Het lesmateriaal bestaat uit een introductie-les en vijf thema-lessen. Door het doen van de lessen leren leerlingen over vijf verschillende thema’s: bescherming, zaadverspreiding, camouflage, droog blijven, en wonen en bouwen. ‘Het idee is dat kinderen steeds eerst in de natuur kijken naar bepaalde oplossingen en daarna zelf een oplossing ontwerpen voor een bepaald probleem. Een complete les duurt volgens de handleiding minstens 60 minuten. Helaas had ik steeds maar driekwartier; ik heb de lessen dus ingekort. Dat was overigens goed te doen.’
Inspiratie voor de ontwerpen halen de leerlingen uit de directe omgeving van de school. Brandenburg: ‘Bij de camouflage-les was de opdracht dat ze een voorwerp moesten verstoppen. Aangezien ik de les gaf in Sinterklaastijd heb ik ze cadeautjes laten verstoppen. De kinderen ontwierpen een manier om een cadeautje zo goed mogelijk te verstoppen. Zo werden de cadeautjes bijvoorbeeld bekleed met klei of stro. Of ze deden het in een lange koker, waardoor de vorm veranderde. Het verschilt natuurlijk wel per kind of ze zich echt laten inspireren door wat ze net buiten hebben gezien, of gewoon aan de slag gaan met ideeën die ze al in hun hoofd hadden.’
Elke les heeft een vaste opbouw: probleem constateren, verkennen (in de natuur kijken), ontwerp maken, ontwerp bouwen, testen, presenteren en tot slot verdiepen. De lessen kunnen als serie en ook los van elkaar gegeven worden. Voor de leerkrachten is een uitgebreide docentenhandleiding beschikbaar en voor de leerlingen zijn werkbladen gemaakt. ‘De concrete opdrachten op de werkbladen, zoals kleuren met bloemen of vormen natekenen, waren goed te doen voor de leerlingen. De wat meer abstracte vragen hadden meer begeleiding en uitleg nodig, zoals: “Zouden wij ook iets hebben aan de oplossing van dit beestje?”.’
Alhoewel Brandenburg te spreken is over het lesmateriaal, vindt ze het jammer dat de ontwerpen niet in alle lessen ook echt worden gebouwd. ‘In twee van de vijf themalessen gaat het alleen om het ontwerpen. Ook vraag ik me af of alle kinderen in groep 5/6 al de abstracte denkstap kunnen zetten van wat ze zien bij een diertje of een plant naar een technische oplossing voor een probleem. Maar dat hoeft wat mij betreft geen probleem te zijn. De nieuwsgierigheid wordt in ieder geval geprikkeld en het creatieve oplossingsvermogen van kinderen wordt ruimschoots aangesproken.’
Technieken uit de Natuur!
Biomimicry lesmateriaal voor groep 5/6
Stichting Biomimicry en Veldwerk Nederland
Digitale versie 26,50 euro; lesmap 37,50 euro
Bestellen via de webwinkel van IVN
door Karianne Djoyoadhiningrat-Hol