Wetenschap: Duif tolereert geen fouten

Foto: Flickr/David Holt

Postduiven hebben een feilloos oriëntatievermogen. Ze vinden de weg naar huis bijna altijd terug, zelfs wanneer ze honderden kilometers van huis worden gedropt. De leider van de zwerm neemt daarin het voortouw; hij vliegt vooraan en alle andere duiven volgen in zijn voorbeeld. Maar wat als hij een foutje maakt en daardoor zijn mededuiven de verkeerde kant opstuurt? Dan nemen andere duiven het roer over, verliest de leider zijn toppositie en is hij gedwongen voortaan zelf achter een leider aan te vliegen (Biology Letters, 14 september). En dat is maar goed ook, want op die manier blijft de duivengroep ondanks de fout van de leider gewoon op koers. 

De onderzoekers kwamen tot die conclusie door het interne kompas van duiven en duivenleiders te dwarsbomen. Hiertoe stopten ze de vogels onder verschillende regimes in een lichtdichte doos en verschoven zo hun interne 24-uursritme, bepalend voor een duif om aan de hand van de zonnestand kompasrichtingen te bepalen. Daarbij hoeft de duif niet per se de zon zelf te zien; de combinatie van een stukje blauwe hemel en hun eigen dagnachtritme is genoeg. 

Na terugkomst uit de isoleercel moesten de enigszins verwarde duivenleiders hun groep leiden tijdens eerder aangeleerde vluchtroutes. Wanneer ook de interne klok van alle andere individuen in de zwerm was verschoven, konden de duiven hun bestemming alleen vinden via een omweg. Was alleen de leider in de war, dan vloog de zwerm gewoon de juiste route naar de eindbestemming. In dat laatste geval namen andere duiven de rol van de leider over, waardoor de navigatiefout snel en gemakkelijk door de groep werd opgevangen. De duivenleider zakte in hiërarchie en vloog vervolgens niet meer aan kop.

Mogelijk zijn de leiders zelf gaan twijfelen over hun kwaliteiten, speculeren de onderzoekers. Hun interne kompas kwam immers niet meer overeen met visuele aanwijzingen uit de omgeving, waardoor ze wellicht zelf een stapje terug hebben gedaan en andere duiven zijn gaan kopiëren en volgen. Of de leiders zijn door hun onzekerheid langzamer gaan vliegen, wat bij postduiven directe invloed heeft op hun plek in de rangorde.

Maar het kan natuurlijk ook dat de andere duiven de navigatiefout en onzekerheid van hun leider opmerkten, het als zwakte opvatten en hun kans schoon zagen zelf de macht te grijpen. Dat een goeie leider ook af en toe een foutje mag maken, gaat duidelijk niet op in de duivenwereld.

Meer informatie?
- Schooltv: De postduif, hij weet precies waar hij heen moet
- Nederlandse Postduivenhouders Organisatie
- Documentaire Dagboek van een postduif

door
Steijn van Schie