Wetenschap: Verstopte gifkleur schrikt vogels echt af
Fotocredits: Changku Kang
Op het eerste gezicht valt de gevlekte lantaarnvlieg met zijn zwart gestippelde, dofbruine vleugels niet echt op. Al zittend op de stam van dennen- en fruitbomen heeft hij een perfecte schutkleur waardoor insectenetende vogels hem nauwelijks kunnen vinden. Mocht hij toch gespot worden, dan heeft de vlieg een handige en levensreddende truc achter de hand. Zodra de vogel te dichtbij komt, klapt hij zijn vleugels uit en toont hij zijn fel roodgekleurde ondervleugels. De vogel schrikt zich een hoedje en gaat er snel vandoor. Koreaanse biologen ontdekten dat vogels door de schrikreactie razendsnel leren de gevlekte lantaarnvliegen in de toekomst te mijden (Frontiers in Ecology and Evolution, 19 mei).
Hallo, ik ben giftig!
‘Wat deze lantaarnvliegen doen is erg ongebruikelijk’, legt auteur Changku Kang uit. ‘Veel insectensoorten hebben saaie camouflagekleuren, wat ze bijna onzichtbaar maakt voor hongerige vogels en andere dieren. De meeste giftige insecten zijn juist opvallend gekleurd en geven daarmee een overduidelijke boodschap af: ‘eet me niet op, want dan word je ziek’. De lantaarnvlieg heeft het beide en pakt het op die manier dus dubbel zo slim aan: hij maakt gebruik van camouflage én van afschrikkende felle kleuren.’
Nepinsecten
Waarom giftige dieren vaak felgekleurd zijn, is al lang bekend. Maar het was tot nu toe een raadsel waarom sommige giftige insecten hun opvallende kleuren juist verstoppen. De onderzoekers maakten daarom kleine nepinsecten en lieten deze aan koolmezen zien. De vogels kregen zowel saaigekleurde nepinsecten met een bittere smaak, als smakelijke nepinsecten met een dof kleurtje. Op de eerste dag van het experiment pikten de koolmezen de vieze nepinsecten op, maar lieten die meteen uit hun snavel vallen. Pas na een aantal dagen kregen de vogels door welke van de doffe insecten lekker waren en welke niet.
Verstopte vleugeltjes
Sommige vogels leerden echter veel sneller welke insecten ze beter konden mijden. Dit kwam doordat een aantal van de bittere insecten felgekleurde en verstopte vleugeltjes hadden. Net als bij echte lantaarnvliegen zagen de koolmezen die felle gifkleuren pas op het moment dat ze het nepinsect oppikten. Door de schrikreactie die dat teweeg bracht, leerden deze koolmezen al in een klein aantal pogingen welke insecten ze beter uit de weg kunnen gaan. Het lijkt er dus op alsof de schrikreactie het leerproces bij koolmezen behoorlijk versnelt.
Meer weten over camouflage? Lees meer achtergrondinformatie over schutkleuren in het dierenrijk. Bekijk dit filmpje over de top-15 van ’s werelds best gecamoufleerde dieren. Of doe een kant-en-klare les over camouflage bij dieren en mensen.
door Janneke Razenberg