De wonderbaarlijke ontdekking van de microwereld

Lesidee groep 5 t/m 8
De wonderbaarlijke ontdekking van de microwereld

Als je tegenwoordig een paar dagen met griep in bed ligt of een vervelende keelontsteking hebt, weet je hoogstwaarschijnlijk dat dit door micro-organismen wordt veroorzaakt, nog specifieker ziekmakende virussen en bacteriën. Maar in de middeleeuwen en daarvoor hadden mensen geen idee hoe het kwam dat ze ziektes opliepen. Was het een straf van een hogere macht? Waren het boze demonen die het op hen afriepen? Er was niets bekend over het allerkleinste leven op onze aardbol, want er waren nog geen goede microscopen om het mee te bestuderen.

 

Pas in de 17e eeuw kwam hier verandering in. Lakenhandelaar Antoni van Leeuwenhoek gebruikte vergrootglazen om de kwaliteit van de stoffen, laken, vlas en wol die hij verkocht te bekijken. Dit heeft hem waarschijnlijk aan het denken gezet: hoe kan ik een lens maken met een sterkere vergroting om zo het nog kleinere te bekijken? Er bestonden dus al wel vergrootglazen en microscopen, maar deze konden nog niet veel vergroten (de oudste lenzen dateren van 700 v.Chr.).

 

Van Leeuwenhoek heeft op het gebied van microscopie vanaf 1673 enorme stappen gemaakt. Hij kon met één enkele lens al vele malen vergroten, tot wel 266 keer. Ter vergelijking: een gewoon vergrootglas vergroot vaak 10 keer. Hij deed dit meestal door zijn lenzen te slijpen en soms door te glasblazen. Hij heeft in totaal meer dan 500 microscopen gemaakt! Ze waren erg klein, in het plaatje hieronder kun je er een zien.

 

 

Hiermee ontdekte hij de wereld van micro-organismen waar op dat moment nog geen naam voor was, en omdat het zo verbazingwekkend was geloofden veel tijdgenoten hem in eerste instantie niet.

 

Onder de microscoop bekeek Van Leeuwenhoek van alles, bijvoorbeeld haren, nagels, lichaamsvloeistoffen en verschillende weefsels van organen. Hij zag dat alles was opgebouwd uit ‘bolletjes’, later cellen genoemd. Hij keek ook naar watermonsters, waar hij allerlei eencelligen en andere microdiertjes ontdekte. Later ontdekte hij nog kleinere organismen, toen hij onderzoek deed naar peperkorrels in water. In het water zag hij organismen die zo klein waren dat zelfs 100 naast elkaar nog niet de lengte haalden van een grof zandkorreltje. Nu weten we dat van Leeuwenhoek door zijn mini-microscoop een bacterie zag. Om even een beeld te geven van hoe klein bacteriën zijn: de gemiddelde bacterie past qua doorsnede wel 60 keer in een haar. Een virus is nog kleiner, die past zelfs nog 10 keer in een bacterie.  

 

Door water langer te laten staan zag hij ook dat er meer diertjes en ook grotere diertjes in groeiden. In dit lesidee van Micropia gaan de leerlingen ook door een microscoop naar water kijken, namelijk slootwater. Het is leuk om eerst wat te vertellen over de ontdekkingen van Antoni van Leeuwenhoek, zodat de kinderen zich voor kunnen stellen hoe bijzonder dit was. Ze vullen daarna een flesje water met een slootwatermonster en daar doen ze wat hooi bij als voeding voor de organismen. Dit blijft dan een week staan en zo groeit er van alles in de fles. Na de week kunnen de leerlingen een preparaat maken van druppels water uit de fles en zo met eigen ogen de wondere wereld van de microben bekijken.

 

Heb je geen microscoop op school? Dan heeft het NIBI een heel bijzonder aanbod voor jou en je school. De firma Neopta wil nieuwe biologische microscopen beschikbaar stellen aan het basisonderwijs. Om te zorgen dat je daar direct mee aan de slag kunt, hebben we een lessenserie ontworpen en geven we een korte training bij jou in de buurt. De training kost 250 euro voor twee personen. De vier microscopen met toebehoren krijg je direct na de training mee naar huis. Klik op deze link voor meer informatie

 

Foto: Wikipedia  

 

 

foto Nikki Doornhein door
Nikki Doornhein