Onderzoekend en ontwerpend de wereld ontdekken

Het boek Onderzoekend en ontwerpend de wereld ontdekken is geschreven voor pabostudenten en leerkrachten die aan de slag willen met wetenschap en technologie. Het eerste deel van het boek bestaat uit inspirerende thema’s en bijbehorende lesideeën, zoals bijvoorbeeld ‘gezond eten’, ‘ridders en jonkvrouwen’, ‘ren je rot’ en ‘lang leve de aarde’. Ieder thema start met een beschrijving van hoe dit thema aansluit bij de kerndoelen. Vervolgens worden er concrete lesideeën gegeven. Bij ieder thema worden ook de belangrijkste concepten en begrippen uitgelegd - voor iedere (aankomend) leerkracht handig om de eigen kennis aan te vullen of als naslagwerk. Tot slot wordt ingegaan op de leerlijnen en worden suggesties gegeven hoe dit thema in iedere groep gegeven kan worden.

De gekozen opbouw van de thema’s is helder en voor (aankomend) leerkrachten praktisch in gebruik. De onderwerpen van de gekozen thema’s zijn breed en variëren van de wat klassiekere onderwerpen zoals ‘van auto tot gloeilamp’ en ‘gezond eten’, tot actuelere onderwerpen zoals ‘lang leve de aarde’ waarbij wordt ingegaan op duurzaamheid en ‘planten op Mars’, waarbij leerlingen op onderzoek uitgaan naar welke planten op Mars zouden kunnen leven.

Ideeën in deel 1
De beschreven thema’s en lesideeën gaan uit van de didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren. Een mooi voorbeeld hiervan zijn diverse ontwerpende activiteiten binnen het thema ‘ridders en jonkvrouwen’, zoals het ontwerpen van een katapult. Het opzetten van een Repair Café op school is een mooie opdracht in het thema ‘lang leve de aarde’. Ook concreet is het onderzoek dat leerlingen kunnen doen naar de werking van de hartslag in het thema ‘ren je rot’.

Een echt pluspunt van het boek is dat de thema’s zodanig beschreven zijn dat je als (toekomstig) leerkracht direct hiermee aan de slag kunt in de klas. Zo worden bijvoorbeeld in hoofdstuk 7, ‘Planten op Mars’, de verschillende onderdelen van de les heel concreet benoemd aan de hand van de stappen uit de onderzoekscyclus. Zo wordt bij de stap ‘verwonderen’ beschreven: ‘Je start met een intro over ruimtereizen naar Mars. Gebruik bijvoorbeeld een filmpje dat gemaakt is door de karretjes die nu op Mars rijden en die monsters en foto’s van de planeet genomen hebben. (...) Zo kunnen de kinderen zich een voorstelling maken van de planeet en de bodem. Zou deze geschikt zijn om planten op te laten groeien? En zo ja, welke planten dan? Laat ze hierover nadenken.’

Al met al geeft deel 1 van het boek inspirerende ideeën om binnen verschillende thema’s aan de slag te gaan met wetenschap en technologie, onderzoekend en ontwerpend leren.

Didactiek in deel 2
In het tweede deel van het boek wordt ingegaan op de didactische aspecten van het onderwijs in W&T en onderzoekend en ontwerpend leren. De didactiek van onderzoekend en ontwerpend leren wordt helder besproken. Hierbij is nadrukkelijk aandacht voor de rol van de leerkracht, de mate van sturing en de begeleiding, het stellen van vragen en het geven van feedback. Ook onderwerpen als diversiteit, integratie van verschillende vakgebieden, conceptontwikkeling, creativiteit en programmeren en robotica worden uitvoerig besproken.

In het hoofdstuk over onderzoekend leren wordt benoemd dat de cyclus van onderzoekend leren geen keurslijf is en dat de mate van sturing belangrijk is. Ook wordt goed uitgelegd dat niet alle vragen goede (experimentele) onderzoeksvragen zijn. De auteurs hadden nog sterker kunnen benadrukken dat je als leerkracht meer of minder tijd aan bepaalde stappen van de cyclus kan besteden - dit heeft ook te maken met de mate van sturing - afhankelijk van de doelen die je voor ogen hebt. In het algemeen worden in deel 2 een aantal zaken in verschillende hoofdstukken opnieuw besproken, zoals het stellen van vragen tijdens de begeleiding van leerlingen (in hoofdstuk 14.2, 11.2.4 en 16.1). Ook het vijfstappenplan in hoofdstuk 16.2.1 lijkt wat overbodig nadat eerst in hoofdstuk 11 uitvoerig de cyclus van onderzoekend leren is besproken. Bovendien kan het verwarrend werken door opeens te spreken van het vijfstappenplan, alsof dit een nieuwe didactiek betreft. Bij het hoofdstuk integratie zou het mooi zijn geweest als ook concreet werd ingegaan op de integratie met de kernvakken taal en rekenen-wiskunde.

Concluderend kan gesteld worden dat het tweede deel alle nodige informatie en achtergronden geeft over de didactische aspecten bij het verzorgen van goed W&T-onderwijs. Onderzoekend en ontwerpend de wereld ontdekken is uitnodigend en toegankelijk geschreven. Het boek is zeer geschikt voor pabostudenten en leerkrachten en met name de inspirerende thema’s en bijbehorende lesideeën zullen menig (aankomend) leerkracht enthousiasmeren. Ook de didactische hoofdstukken zijn helder geschreven en zijn erg nuttig als naslagwerk.

Over de redacteur
Anna Hotze is lector Wetenschap & Technologie aan de Hogeschool iPabo in Amsterdam. Anna doet onderzoek naar wat leerkrachten nodig hebben om goed W&T onderwijs te kunnen verzorgen. Daarnaast is zij jurylid van de Techniektrofee 2020.

Onderzoekend en ontwerpend de wereld ontdekken
Malmberg, Rohaan, Van Duijn, Klapwijk
Noordhoff
ISBN 9789001827717
Paperback, 299 pagina’s, €54,95 
Download een preview van het boek (pdf)

door
Anna Hotze