Wetenschap: Power to the pekelkreeftjes
Het lijkt alleen in tekenfilms en prentenboeken te gebeuren: zeedieren die massaal één kant op zwemmen zodat ze gezamenlijk de vissersboot omtrekken of een enorme golf veroorzaken. Maar de collectieve kracht van zelfs kleine organismen als pekelkreeftjes moet men daadwerkelijk niet onderschatten, stellen Amerikaanse onderzoekers in Physics of Fluids (30 september).
De onderzochte pekelkreeftjes (Artemia salina) zijn onverwoestbare beestjes van maximaal 15 millimeter groot. Gooi wat eitjes in een bak zout water en ze komen spontaan tot leven, zelfs als de eitjes al tijden ingedroogd in de dierenwinkel liggen. Toch vertonen de kreeftjes het ingenieus klinkende phototaxis: ze reageren op veranderd licht. In zee betekent dat dat ze overdag dieper de zee intrekken en ’s nachts naar de oppervlakte migreren (zie ook het doen-artikel).
Al in 2009 opperden onderzoekers dat deze migrerende organismen effect zouden kunnen hebben op wat ze ‘oceaanmixing’ noemen. Aan de oppervlakte is de hoeveelheid voedingsstoffen doorgaans gering door de vele diertjes die ze opeten; in de diepte zijn daarentegen weinig organismen door lichtgebrek, waardoor er meer voedingsstoffen aanwezig zijn. De beweging van organismen zoals de pekelkreeftjes zou zorgen voor vermenging van de concentratie van deze voedingsstoffen, en van zout en warmte. En dat kan de biologische productie van de zee aanzienlijk verhogen.
Dat idee testten de onderzoekers met behulp van een aquarium en een soort troebel water dat de beweging van de beestjes zichtbaar maakte. Zoals een schaapshond een kudde schapen bijeen houdt, zo hoedden de onderzoekers met laserlichten een school pekelkreeftjes: bij omhooggaand blauw laserlicht zwommen de kreeftjes omhoog, groen licht boven het aquarium deed ze halt houden.
Met een high speed-camera en veel ingewikkelde formules tonen de onderzoekers aan dat één pekelkreeftje weinig effect op het water heeft, maar dat twee zwemmende beestjes in elkaars nabijheid een werveling veroorzaken. Ondanks hun bescheiden formaat, kan gezamenlijke inspanning daardoor een groots resultaat hebben, concluderen de onderzoekers, die meer is dan de som der delen. Het effect van hun collectieve beweging op de oceaanstroming is zelfs vergelijkbaar met het effect van de wind en het getij.
In de klas aan de slag met pekelkreeftjes? Kijk hier.
Foto: Hillewaert, 2010
door Maartje Kouwen